Już od ponad 80 lat antybiotyki ratują ludzkie życie. Są nieocenione w medycynie i codziennie wspomagają medyków w leczeniu ludzi na całym świecie. Jednak oprócz korzyści, antybiotykoterapia niesie ze sobą problemy z florą jelitową organizmu.
Już od ponad 80 lat antybiotyki ratują ludzkie życie. Są nieocenione w medycynie i codziennie wspomagają medyków w leczeniu ludzi na całym świecie. Jednak oprócz korzyści, antybiotykoterapia niesie ze sobą problemy z florą jelitową organizmu. Często po antybiotyku spotkamy się z biegunką i problemami jelitowymi. Na szczęście wiemy, jak temu zaradzić. Poznaj sposoby na dbanie o florę bakteryjną po antybiotykoterapii, by w pełni cieszyć się powrotem do zdrowia.
Jak antybiotyki wpływają na naszą florę bakteryjną?
Flora jelitowa odgrywa bardzo ważną rolę w ludzkim organizmie. Wpływa na procesy metaboliczne i immunologiczne. Dba również o naszą odporność, dzięki bakteriom, które zapobiegają kolonizacji patogenami. Często zdarza się jednak, że na skutek choroby nasz stan zdrowia wymaga antybiotykoterapii, która negatywnie wpływa na mikrobiom flory jelitowej.
Antybiotyki, jako leki przeciwdrobnoustrojowe, mają za zadanie zniszczyć inwazję patogenów w naszym organizmie, co wiąże się z zaburzeniami mikrobiomu. Taki stan może
skończyć się biegunką poantybiotykową (AAD), zapaleniem błony śluzowej żołądka, zakażeniem grzybiczym czy świądem.
„Każdy antybiotyk może być przyczyną wystąpienia biegunki, ale największe ryzyko stwarzają te o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego, aktywne zwłaszcza wobec bakterii beztlenowych (np. amino penicyliny, amino penicyliny z kwasem klawulanowym, klindamycyny, niektórych cefalosporyn)”.
Badania wykazują, że na biegunkę poantybiotykową narażone jest aż 40% dzieci.
Jako że antybiotykoterapia jest powszechnie stosowna, naukowcy szybko zaczęli szukać rozwiązań, które przeciwdziałają zaburzeniom mikroflory jelitowej. Probiotyki – ze względu na ich wpływ na mikrobiom człowieka – szybko stały się przedmiotem badań naukowych.
Probiotyki i ich mechanizm działania, a terapia antybiotykowa
Antybiotyki, choć niezwykle skuteczne w leczeniu wielu chorób bakteryjnych, są jednym z podstawowych czynników zaburzających mikroflorę. Niszczą one nie tylko chorobotwórcze patogeny, ale również bardzo wrażliwe, bytujące w naszym organizmie bakterie
komensalne. Jednak już w 2007 roku badania kliniczne wykazywały, że podanie preparatów probiotycznych zmniejszało wystąpienie biegunki nawet o 50%.
Probiotyki wykazują korzystny wpływ na zdrowie, gdyż ich działanie jest takie, jak działanie bakterii naturalnie występujących w naszym organizmie. Pełnią one wiele funkcji bardzo istotnych dla naszego zdrowia:
- Funkcja ochronna:
- działają jako bariera jelitowa,
- modyfikacja receptorów dla patogenów,
- wytwarzanie bakteriostatycznych/bakteriobójczych związków,
- obniżenie pH (które działa niekorzystnie na drobnoustroje),
- tworzą konkurencję o składniki odżywcze,
- mają wpływ na perystaltykę jelit,
- mają wpływ na ciągłość błony śluzowej przewodu pokarmowego,
- wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe,
- wytwarzają substancję uszczelniającą błonę śluzową.
- Funkcja trawienna:
- synteza witamin z grupy B,
- powiększanie puli enzymów trawiennych.
- Funkcja immunologiczna:
- stymulacja układu odpornościowego,
- modyfikacja odpowiedzi komórkowej/hormonalnej.
Jak wybrać suplement po antybiotykoterapii?
Mikroflora jelitowa jest podstawą funkcjonowania całego organizmu, ponieważ znaczna część komórek odpornościowych (nawet do 70%) znajduje się w obrębie układu pokarmowego, zwłaszcza w tkance limfatycznej jelit (GALT). Dlatego tak ważne po antybiotykoterapii jest zachowanie mikrobiomu w równowadze.
Na rynku znajduje się bardzo wiele suplementów diety. Jak więc wybrać odpowiedni probiotyk, który będzie wspierał naszą mikroflorę?
Odnieśmy się do definicji uznanej przez Światową Organizację Zdrowia i Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa, która mówi o tym, że probiotyki to:
„żywe organizmy, które podane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne gospodarzowi. ”
Wynika z niej jasno, że odpowiedni probiotyk to przede wszystkim taki, w którym bakterie probiotyczne są zawarte w odpowiednich ilościach. Zdaniem specjalistów kluczowy jest także wybór odpowiednich szczepów bakterii.
Do przebadanych szczepów bakterii, stosowanych po antybiotykoterapii możemy zaliczyć:
- Saccharomyces boulardii (CNCM I-745),
- Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), Lactobacillus acidophilus W37, Lactobacillus salivarius W24 (DSM 22775), Lactobacillus plantarum W62 (LMG P-21021), Lactobacillus paracasei W72 (CNCM I 1572);
- Bifidobacterium lactis W18 (DSM 23733), Bifidobacterium Bifidum W23 (DSM 23731), Bifidobacterium longum W51 (DSM 23233);
- Enterococcus faecium W54.
Z wymienionych szczepów mogą powstawać mieszanki probiotyczne, wskazane właśnie do stosowania podczas antybiotykoterapii.Dobór odpowiedniego probiotyku zależy przede wszystkim od rodzaju zastosowanego antybiotyku.
Niektóre szczepy wykazują się dużą skutecznością w przypadku biegunki poantybiotykowej (dotyczy to preparatów z Saccharomyces boulardii (CNCM I-745) i Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), czy podczas zakażeń grzybiczych u kobiet, wywołanych najczęściej drożdżakami Candida albicans (preparaty z Lactobacillus acidophilus W37).
W jaki sposób przyjmować probiotyki po antybiotykoterapii?
Probiotyki oprócz ochrony mikroflory jelitowej, pomagają również ją odbudować, wspierają nasz powrót do zdrowia, a także chronią przed powikłaniami. Jednak, aby tak było, należy stosować się do określonych zaleceń:
- Probiotyki przyjmujemy już podczas antybiotykoterapii, w celu zapobiegania uszkodzeń mikrobiomu i wystąpienia np. biegunki poantybiotykowej (AAD).
- Preparaty probiotyczne należy przyjmować zgodnie z zaleceniami producenta. Zazwyczaj optymalny jest odstęp czasu to 2–3 godziny od antybiotyku. Wyjątkiem są preparaty, które można przyjmowaćjednocześnie z antybiotykiem np. zawierające szczep Saccharomyces boulardii (CNCM I-745);
- Stosowania preparatów nie przerywamy wraz z zakończeniem terapii antybiotykowej. Przyjmowanie probiotyków powinno trwać co najmniej od 1 do 3 miesięcy po zakończonym leczeniu. Dzięki temu nasza mikroflora jelitowa ma szansę się odbudować, aby w pełni wspierać nasze zdrowie i odporność.
Jak wspierać zdrowie mikroflory jelitowej – dieta po antybiotykoterapii
Rekonwalescencja po chorobie jest bardzo istotna dla naszego zdrowia i samopoczucia. Nawet kiedy po leczeniu antybiotykiem czujemy się znacznie lepiej, to warto zadbać o właściwą dietę, która wspomoże nasz organizm w powrocie do równowagi. To nie są tylko zalecenia – to inwestycja w przyszłość naszego zdrowia.
Odpowiednie żywienie przywróci nam siły, a naszej mikroflorze jelitowej pomoże wyposażyć się w pełną gamę substancji wspomagających odbudowę.
Jakie produkty wspomagają odbudowę mikroflory jelitowej?
Rola produktów probiotycznych jest coraz bardziej ceniona w świecie nauki. Istnieje j wiele badań potwierdzających dobroczynne działanie niektórych produktów na stan mikroflory jelitowej.
„Do produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego będących nośnikami probiotyków zaliczyć można: mleko fermentowane, sery, jogurty, masło, pieczywo, czekoladę,
płatki, lody, musli, soki, fermentowane kiełbasy, sojowe produkty oraz ciasta robione na zakwasie.”
Nieocenione w trakcie rekonwalescencji są również produkty bogate w:
- Prebiotyki – mają dobroczynne działanie na ludzki organizm, gdyż pozytywnie działają na bakterie znajdujące się w mikrobiomie. Są to włókna, które mają zdolność przedostania się do mikroflory jelitowej (odporne na działanie kwasów żołądkowych). Zazwyczaj pochodzą z rodziny cukrów złożonych, np. oligosacharydy czy polisacharydy. Niektóre z nich ulegają fermentacji – inne nie są rozpuszczalne. Przykładem prebiotyków są np. pektyna czy lignina. Prebiotyki zawierają np. cebula, czosnek, banany czy szparagi.
- Produkty fermentowane – są bogate zarówno w prebiotyki, jak i w bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus oraz Bifido-bacterium. Są to np. kiszone ogórki, kiszona kapusta, kefir, kimchi.
- Produkty bogate w błonnik pokarmowy – wspomagają perystaltykę jelit. Błonnik znajdziemy w produktach zbożowych, siemieniu lnianym, owocach (owocach suszonych) i warzywach.
- Białko – działa wspierająco na układ odpornościowy. Bogate w białko są np. jaja, chude mięso, produkty zbożowe i rośliny strączkowe.
- Kwasy tłuszczowe omega 3 – wspierają odbudowę mikroflory jelitowej. Znajdziemy je w tłustych rybach, produktach z lnu lub orzechach.
- Antyoksydanty – zapobiegają „stresowi oksydacyjnemu” oraz pomagają w regeneracji błony śluzowej. Bogatym źródłem antyoksydantów są owoce jagodowe, zielona herbata i zielone warzywa liściaste.
Podsumowując, podczas antybiotykoterapii suplementy z probiotykami oraz odpowiednie żywienie są niezbędne do regeneracji mikroflory jelitowej
Od równowagi mikroflory jelitowej zależy nasze zdrowie. Dlatego w sytuacji, gdy leczenie antybiotykiem staje się niezbędne, zadbajmy o odpowiednią regenerację mikrobiomu. Liczne badania wykazują pozytywny wpływ probiotyków na zdrowie człowieka. Te zapewnią nam odporność. Również żywność bogata w probiotyki i prebiotyki oraz inne substancje wspomagające odbudowę mikroflory jest nieodłącznym elementem rekonwalescencji – warto więc z tego korzystać, jeśli chcemy zadbać o siebie całościowo.
- S. F. Plummer , I. Garaiova,T. Sarvotham, S. L. Cottrell, S. Le Scouiller, M. A. Weaver, J. Tang, P. Dee, J.Hunter, Wpływ probiotyków na skład mikrobioty jelitowej po terapii antybiotykowej, International Journal of Antimicrobial Agents, t. 26 (2005), z. 1, s. 69-74, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0924857905001172 [dostęp: 30.10.2025].
- Q. Guo, J. Z. Goldenberg , C. Humphrey, R. El Dib, B. C. Johnston, Probiotyki w zapobieganiu biegunce pediatrycznej wywołanej antybiotykami, Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, z.4, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31039287/ [dostęp: 30.10.2025].
- American Academy of Pediatrics. Clostridium difficile. W: Report of the Committee on Infectious Diseseas. 28th ed., American Academy of Pediatrics, 2009, s. 263-265.
- Wojciech Cichy, Mirosława Gałęcka, Patrycja Szachta, Probiotyki jako alternatywne rozwiązanie i wsparcie terapii tradycyjnych, Zakażenia, z. 6 (2010), s.2-8, https://www.researchgate.net/profile/Patrycja-Szachta/publication/263822141_PROBIOTYKI_JAKO_ALTERNATYWNE_ROZWIAZANIE_I_WSPARCIE_TERAPII_TRADYCYJNYCH/links/0046353bfd461b9396000000/PROBIOTYKI-JAKO-ALTERNATYWNE-ROZWIAZANIE-I-WSPARCIE-TERAPII-TRADYCYJNYCH.pdf [dostęp: 30.10.2025]
- H.Szajewska, Praktyczne zastosowanie probiotyków, Gastroenterologia Kliniczna, t. 6 (2014), z. 1, s. 16-23.
- H. Szajewska. Probiotyki — aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Medycyna Praktyczna; t. 7 (2017), z. 8. s.19–37.
- H. Szajewska, Probiotyki i atopowe zapalenie skóry u dzieci – aktualne dane naukowe/Probiotics for atopicdermatitis in children,
- Probiotyki i prebiotyki, World Gastroenterology Organisation Global Guidelines, Luty 2023.
- H. Szajewska. Lactobacillus GG – aktualne dane naukowe. Standardy Medyczne/Pediatria; t.12 (2015), z. 4.
- M. Kotowska, P.Albrecht, H. Szajewska Ocena skuteczności Saccharomyces boulardii w zapobieganiu biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków u dzieci 26.01.2006 Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotic-associated diarrhea in children: a randomized double-blind placebo-controlled trial, https://www.mp.pl/artykuly/27348,ocena-skutecznosci-saccharomyces-boulardii-w-zapobieganiu-biegunce-zwiazanej-ze-stosowaniem-antybiotykow-u-dzieci#:~:text=Stosowanie%20doustne%20Saccharomyces%20boulardii%20podczas%20leczenia%20antybiotykiem,wieku%20od%206%20miesi%C4%99cy%20do%2014%20lat. [dostęp: 30.10.2025]
- Z. Goluch, G.Haraf, Żywność fermentowana a dieta osób starszych/ Fermented foods and the health of the elderly, w: Żywność fermentowana, aspekty dietetyczne, technologiczne i zdrowotne/ Fermented food, dietary, technological and health aspects, Łódź 2023, s. 153–173, https://www.researchgate.net/profile/Zuzanna-Goluch/publication/379119297_Zywnosc_fermentowana_a_dieta_osob_starszych_Fermented_foods_and_the_health_of_the_elderly/links/65fbf6fea4857c796265807d/Zywnosc-fermentowana-a-dieta-osob-starszych-Fermented-foods-and-the-health-of-the-elderly.pdf [dostęp: 30.10.2025]
- M. Roberfroid, Prebiotyki: koncepcja na nowo, The Journal of Nutrition, t. 137 (2007), z.3, s. 830-837.
